Πως μου ήρθαν απόψε στο μυαλό οι καρβουνιάρηδες…
ερίεργο πράγμα το μυαλό…
Δεν ξέρω καν αν ακόμα εκεί, στον Σταυρό της Χαλκιδικής, ασχολούνται με το κάρβουνο, μα θυμάμαι τον “Ήφαιστο” μπροστά, να μου τονίζει σε όλη την διαδρομή, πως το κάρβουνο της περιοχής είναι ΑΑ!!!
Και δεν φανταζόμουν όσο πλησιάζαμε, πως θα βρισκόμουν σε έναν άλλο κόσμο.
Εκείνον των καμινιών και των καρβουναρέων.
Ακόμα οι στίχοι μπερδεύονται στα αυτιά μου, εκείνοι τότε, όπως τους μελοποίησε ο Σαββόπουλος από τους αριστοφανικούς Αχαρνείς:
Σε γιορτινό αγώνισμα παίζατε τις αμάδες
και δεν καταδεχόσασταν το κωμικό παιδί,
μα, τώρα, στον αγώνα νικούνε οι καρβουνάδες,
που έχουν στην μεριά τους
τον ίδιο τον ποιητή.
με τούτους τώρα από τις Ρόδες:
Άλλοι έρχονται απρόσκλητοι και φεύγουνε μοιραία,
άλλοι τον χρόνο τους μαζεύουν και άλλοι τα λεφτά τους,
ο άντρας είναι τυχερός που είναι η γυναίκα ωραία
μα είναι οι καρβουνιάρηδες που κάνουν την αρχή.
Άλλαξαν οι καιροί, άλλαξαν οι ανάγκες. Το ξυλοκάρβουνο για πάρα πολλά χρόνια, αποτελούσε την κύρια πηγή για τη θέρμανση. Σε πολλά μέρη ακόμα και για το μαγείρεμα. Ξυλοκάρβουνα χρησιμοποιούσαν αρχικά και οι φάροι, μέχρι που τα αντικαταστήσανε με το ορυκτό κάρβουνο, τον γαιάνθρακα. Για τότε μιλάμε…
Το στήσιμο του καμινιού δεν ήταν απλή υπόθεση. Απαιτούσε τέχνη και τεχνική, παρόλο που η παραγωγή του κάρβουνου εκ μέρους των χωρικών, ήτανε μια συμπληρωματική δουλειά για το “τσοντάρισμα” στο εισόδημα της οικογένειας, ένας όμως από την κομπανία του καμινιού, έπρεπε να γνωρίζει καλά τα μυστικά.
Τα πιο κατάλληλα δέντρα για κάρβουνα είναι τα πουρνάρια, τα σχίνα και οι κέδροι, οι ελιές, τα πεύκα, οι οξιές, οι κουτσουπίες, οι αγριαπιδιές.
Με την μουτζούρα στο φτυάρι, με την μουτζούρα στο ψωμί. Δύσκολη δουλειά, κοπιαστική. Να ταϊστεί το καμίνι, με λεπτά ξύλα ή χόρτα. Να ταϊστεί και ο καρβουνιάρης. Τα πρόσωπα, τα κορμιά μες την μαυρίλα. Να μπαίνει η σκόνη μέχρι μέσα και όχι μόνο στο κορμί μα και στα πνευμόνια. Και να είναι το ξυλοκάρβουνο σωστό στο μέτρημα, να μπορεί να πουληθεί σε καλή τιμή.
Μα πως λένε και γραμματιζούμενοι, “η αρχή είναι το ήμισυ του παντός” Και εν αρχή είναι το καμίνι.
Στην αρχή τοποθετούν τρία μεγάλα για το στήριγμα του καμινιού και με κέντρο αυτά αρχίζει το χτίσιμο, τοποθετώντας μικρούς κορμούς κοντά στο μέτρο. Χτίσε χτίσε, το καμίνι στο τέλος θα γίνει σαν μικρός λόφος. Και αν ο μάστορας είναι μπερεκέτης, το καμίνι μπορεί να φτάσει τα τρία ακόμα και τα τέσσερα μέτρα. Όταν τελειώσει το χτίσιμο, το σκεπάζουν με σανά και πάνω από αυτά χώμα. Να μην παίρνει ανάσα το καμίνι. Να μην αναπνέει.
Παλιότερα ερχόντουσαν καρβουνιάρηδες κυρίως από τα νησιά, Ικαρία, Λέσβο. Τώρα οι μπριγκέτες, το βιομηχανικό ξυλοκάρβουνο φτάνει από την Ασία κυρίως. Μαζί με το φτηνό κάρβουνο που έρχεται από την Βουλγαρία, έβαλαν στα αζήτητα τους ελάχιστους που προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανή μια τέχνη που έρχεται από την αρχαιότητα.
